2019 Kıdem tazminatı nedir? Kıdem nasıl hesaplanır?

Kıdem tazminatı 4857 sayılı İş Yasayı’na göre, çalışanın işten çıkması halinde, patronun çalışana ödemekle yükümlü olduğu tazminattır. Kıdem tazminatı isminden de anlaşılacağı gibi çalışanın kıdemine, başka bir deyişle o iş yerinde çalıştığı müddete göre hesaplanır. Kıdem tazminatı en genel ifadeyle çalışanın emeğinin karşılığı olarak tanımlansa da, aslında bundan çok daha fazlası, her şeyden önce iş teminatının en ehemmiyetli parçalarından biridir. Kıdem tazminatı, patron için her vakit caydırıcı bir öğe, işçilerin kolayca işten çıkarılmasına mani legal bir haktır. Kıdem tazminatının hem işten çıkarılma sürecine olan tesiri hem de sonrasındaki parasal desteği düşünüldüğünde işçi açısından en ehemmiyetli haklardan biri olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Kıdem tazminatı hak faktörün, diğer tüm sosyal ve yasal haklara sahip olmak için gerektiği gibi, ilk şartı iş yerinde sigortalı çalışıyor olmaktır. Hemen peşinden en ehemmiyetli iki şart; işçinin o iş yerinde en az 1 sene müddetle çalışıyor olması ve işçinin işveren tarafından rastgele bir haklı fesih sebebine dayandırılmadan işten çıkarılmış olmasıdır. Başka bir deyişle bir çalışan yasada belirtilen geçerli sebepler dışında, kendi isteği ile istifa ederse kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz. Kıdem tazminatı almanın şartlarını maddeler halinde, ayrıntılı olarak değerlendirelim.
Haklı fesih
Çalışan, İş Yasanında belirtilen (4857 sayılı İş Yasayı, Madde 24) sebeplere dayanarak istifa etmesi halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Bu sebeplerin ana başlıkları;
Bu sebepler dışında, çalışan herhangi bir sebeple istifa ederse kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz.
Aynı şekilde yeniden İş Yasanında belirtilen (4857 sayılı İş Yasayı, Madde 25) sebeplere dayanarak işçiyi işten çıkaran işveren çalışana kıdem tazminatı ödemekle yükümlü olmaz. Bu sebepler ana hatlarıyla;
Bu sebepler dışında rastgele bir sebeple çalışanı işten çıkaran patron, kıdem tazminatı ödemekle yükümlü olacaktır.
Askerlik görevi
Yasada belirtilen haklı fesih sebepleri dışında, çalışanın istifası halinde kıdem tazminatına hak kazanacağı bir başka şart da askerlik görevidir. İşçi, askerlik görevini gerekçe göstererek işten ayrılırsa kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Bunun için çalışanın askerlik müracaatı neticesi aldığı resmi dokümanı işverene teslim ederek işten çıkacağı tarihi belirtmesi yeterli olacaktır.
Evlilik
Erkek işçilerin askerlik vaziyetinde olduğu gibi, kadın işçilerin de haklı fesih gerekçeleri dışında gerekçe göstererek kıdem tazminatına hak kazanacağı istisnai vaziyet evliliktir. Kadın çalışanlar, izdivaç ettiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde işverene yazılı olarak müracaat yapması halinde kıdem tazminatına hak kazanarak işten ayrılabilir.
Vefat
İşçinin işyerinde sigortalı ve 1 yıldan fazla müddetle çalışması koşuluna bağlı olarak, vefatı halinde kıdem tazminatı hakkı gizlidir. Böyle bir vaziyette işçinin hak ettiği kıdem tazminatı ailesine ödenecektir.
Emeklilik
Kıdem tazminatının bir diğer şartı da emekliliktir. Çalışan emekli olma şartlarını yerine getirmiş ve emeklilik için alakalı müesseseye müracaat etmiş ise veyahut 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Yasayı’nda belirtildiği üzere emekli olması için ihtiyaç duyulan olan primi doldurmuş, yaş haddinin dolmasını bekliyorsa, istifa halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Kıdem tazminatı asal olarak çalışanın kıdemine göre hesaplanır. Ancak bu hesaplamada meblağı belirleyen etmen çalışanın aldığı fiyattır. Çalışanın brüt fiyatı üzerinden hesaplanan kıdem tazminatının hesaplanmasında fiyatın alınma şekli ehemmiyetli bir ayrıntıdır.
İşçi fiyatını vakte bağlı başka bir deyişle günlük, haftalık, aylık olarak veyahut saate göre alıyorsa;
Bunun dışında çalışana ücreti parça başına ya da götürü usulü veriliyorsa;
Çalışan kıdemi hesaplanırken dikkat edilmesi şart olan bir diğer konu da grevde geçirilen müddettir. Şayet çalışan iş yerinde çalıştığı müddet içerisinde greve katılmış ve grevde vakit geçirmişse, bu müddet kıdemi hesaplanırken dikkate alınmaz.
Çalışana ödenecek net kıdem tazminatı meblağını hesaplamak için ise son bir işlem olarak, %0,759 oranında damga vergisi kesintisi yapılır. S.S.K. prim kesintisi ya da gelir vergisi stopajı gibi kesintiler uygulanmaz. Yalnızca damga vergisi kesintisi yapılır, kalan meblağ çalışana ödenir.
Kıdem tazminatı hesaplanırken ücret olarak çalışanın son brüt ücreti baz alınır. Brüt ücret yani giydirilmiş ücret çalışanın eline geçen net tutardan değişik olarak tüm yan ödemeleri, vergileri, ek kazançları içerir. Brüt ücret hesaplanırken dikkat edilmesi gereken hususları kısaca inceleyelim.
— 14 Haziran 2020 Pazar 13:36
— 7 Mayıs 2020 Perşembe 20:08
— 7 Mayıs 2020 Perşembe 16:40
— 27 Mart 2020 Cuma 15:40
— 17 Mart 2020 Salı 4:06